Indische Duinen - Adriaan van Dis

Het verhaal begint bij het begin. Een jonge weduwe op de boot met haar drie dochters. Ze zijn op weg naar Nederland. Ze komen uit Nederlands Indië waar ze een oorlog hebben meegemaakt waarin de vader van het gezin is onthoofd, ze hebben in het kamp gezeten en weer nieuwe liefde gevonden. Justin sluit zich aan bij het gezin en dan wordt de hoofdpersoon geboren. Het volgende wat je leest is het sterven van de middelste van de drie dochters. Ada is na een lang ziekbed het leven moe en laat een man en zoon achter.

Terwijl de hoofdpersoon vecht tegen zijn familie en alles wat niet gezegd wordt gaat hij op zoek naar het verhaal van zijn vader. Deze is overleden toen de hoofdpersoon elf was. De vader heeft een heftige oorlogsgeschiedenis en kampt duidelijk met een trauma. Dit is zo erg dat de hoofdpersoon een trauma overhoudt aan zijn getraumatiseerde vader. Je leest ondertussen ook stukjes uit de jeugd van de hoofdpersoon. Je voelt hoe zeer het jongetje verlangt naar liefde en goedkeuring van zijn vader maar deze niet vindt.

Dit is een verhaal over anders zijn, over erbij willen horen en niet willen zijn zoals zijn vader is. Het gaat over een jonge man die kampt met het verleden van zijn familie en met zijn eigen jeugd. Het is een boek over de onmacht van een vader en de wijze waarop de zoon omgaat met de gelijkenissen tussen zijn vader en zichzelf. 

Het autobiografische werk van Adriaan van Dis leest makkelijk en doordat het vanuit het ik-perspectief is geschreven kan de lezer zich makkelijk inleven in de hoofdpersoon. Maar wat is eigenlijk het belang van het feit dat het een autobiografisch werk is, in hoeverre is het autobiografisch en wat voegt het toe voor de lezer om dit te weten?

Ten eerste is het vanuit ervaring geschreven. Dat betekent dat niet alleen de feiten uit het boek vergelijkbaar zijn met het leven van de schrijver maar ook dat het emotioneel overeenkomt. Dit hoeft niet te betekenen dat de scenes uit het boek ook allemaal hebben plaats gevonden maar wel dat de relaties en conflicten tussen de hoofdpersoon en andere karakters zo door de schrijver zijn ervaren. Hierdoor kan de schrijver de situatie zowel fysiek als emotioneel goed beschrijven en worden de situatie goed voelbaar voor de lezer. Voor mij als lezer is dit inlevingsvermogen dan ook heel belangrijk. Zeker in een boek dat niet veel situatie spanning bevat zoals Indische Duinen. Je ervaart het verhaal meer omdat je kan sympathiseren met de hoofdpersoon.

Indische Duinen is grotendeels autobiografisch. Zoals al eerder gezegd zijn de feiten overeenkomstig met het leven van Adriaan van Dis. Of alles precies zo heeft plaatsgevonden weten we niet. Wat we wel weten is dat de vader in het boek dezelfde naam heeft als de vader van Van Dis en dat zowel de hoofdpersoon als de schrijvers drie halfzusters heeft. Adriaan van Dis heeft dezelfde achternaam-geschiedenis als de hoofdpersoon. De verschillen zitten dus in de kleine dingen. Dingen die je als lezer niet weet van de schrijver. Deze details heb je als lezer wat mij betreft ook niet nodig, het gaat tenslotte om het verhaal. Je leest Indische Duinen en niet Adriaan van Dis. 

Het is dus voor het verhaal belangrijk geweest dat de schrijver het zelf heeft meegemaakt. Hierdoor heeft hij uit ervaring kunnen spreken en uit de feiten is gebleken dat het bijna volledig autobiografisch is. Wat voegt het toe voor de lezer om dit allemaal te weten? 

Adriaan van Dis heeft een serie gemaakt over Indonesië waarin hij ook vaak een persoonlijk verhaal vertelde. We weten als publiek dus al best veel over de persoonlijke geschiedenis, ook zit hij vaak bij De Wereld Draait Door aan tafel. Hij heeft het dan vaak over dichten en dichters. Hij is zelf ook interviewer en maakte het televisie programma Hier Is Adriaan Van Dis. Ik denk dan ook dat er een verschil is tussen de persoon die men op televisie ziet en de schrijver die Indische Duinen heeft geschreven. Daarom denk ik ook dat het weinig belang heeft dat we veel van een schrijver weten. In het geval van Indische Duinen gaat het om een autobiografie en ik denk dat het wel zeker wat bijdraagt dat we weten dat het verhaal van Van Dis overeenkomt met dat van de hoofdpersoon. Dit heeft iets te maken met geloofwaardigheid. Ik denk dat als iets echt is gebeurt en dat je dat weet dat dat iets met je doet als lezer. Het geeft extra lading aan het verhaal omdat je weet dat iemand het heeft meegemaakt. 

Ik heb van dit autobiografische verhaal genoten en er af en toe ook mee gevochten. De schrijfstijl van Van Dis vind ik prettig omdat zijn taalgebruik "to the point" is. Hij maakt niet veel gebruik van beeldspraken of metaforen en dat leest heel fijn. Er zit een bepaald dichterlijk ritme in zijn zinnen wat het leesplezier bevordert. Toch moest ik wel moeite doen met mijn concentratie er bij houden. Dit kwam omdat niet alle flashbacks en stukken over het verleden even interessant zijn voor het verhaal en dit maakt het langdradig. Ondanks heb ik het met plezier gelezen. Ook vond ik het leuk om te lezen over Nederlands-Indische families in de tijd dat de vader van de hoofdpersoon jong was. 

Kortom, Indische Duinen van Ardiaan van Dis is een aanraden voor ieder die van ingewikkelde familieverhalen en zeker als je een autobiografisch verhaal wilt lezen.