Moenen met het ene oog

Mariken van Nieumeghen kende ik nog niet maar Moenen met het ene oog wel. Mijn vader noemt de duivel het liefst bij zijn schuilnaam uit het middeleeuwse verhaal over Mariken. Dit komt waarschijnlijk doordat zijn eigen achternaam Moen is. Moenen is een van de hoofdpersonen uit Mariken van Nieumeghen, een middeleeuws verhaal afkomstig uit onze eigen Lage Landen. 

Mariken van Nieumeghen is een mirakelspel dat oorspronkelijk uit de lage landen kwam. Een schrijver heeft het niet omdat het is ontstaan aan het eind van de middeleeuwen. Men schreef toen niets op. Een verhaal werd gezongen of voorgedragen en was op rijm zodat men het goed kon onthouden. Dit is typerend voor de middeleeuwse literatuur. Er zijn een aantal verhalen overgebleven zoals Mariken van Nieuweghen en bijvoorbeeld het Roelantslied omdat deze aan het eind van de middeleeuwen zijn opgeschreven en in sommige gevallen ook uitgegeven. 

De verhalen werden opgeschreven door monniken die in kloosters verbleven en werkte. Religie en het christendom waren zeer belangrijk in de middeleeuwen. Literatuur had vaak een religieuze betekenis. Het verhaal over Mariken van Nieumeghen beschrijft een aantal wonderen, iets waar christenen vaak de aanwezigheid van God trachten te bewijzen.

Moenen                         Ja, eest also?
                 Nu hoor ic wel dat achterdencken in haer gaet cnaghen;
                 Tot in tswerck der wolcken wil icse draghen,
                 Toornen hooghe, ende worpense van boven neder;
                 Coemtse den te haer selven weder,
                 So heeftse gheluck, die leelijcke vrucht.
                 Her, her! ghi moet mede in die lucht.

In dit deel van de tekst beraad Moenen een plan om Marikem hoog in de lucht te tillen en dan naar beneden te laten vallen. Dit met de intentie dat zij aan de gevolgen overlijd. Dan vindt er een wonder plaats. Hoewel Mariken al haar botten breekt wordt de val haar niet fataal. Ze hersteld van de val en wordt herenigd met haar oom. In het tekstfragment is ook te zien dat de regels, door Moenen gesproken, op rijm zijn.

Het verhaal van Mariken wordt, nog steeds, eens in de zoveel jaren opgevoerd. Soms als openlucht-theather en andere keren als toneelstuk. Zeker in Nijmegen wordt het vaak opgevoerd. De foto hiernaast is van de opvoering in 2009. Het toneelstuk betekend veel voor de stad en haar inwoners. Maar het verhaal en de tekst betekend ook veel voor de Nederlandse literatuur. Het wordt elk jaar door duizenden leerlingen gelezen en dit gaat goed omdat de tekst, al dan niet met een vertaling erbij, heel toegankelijk is. Het gaat niet alleen over religie en geloofsbeleidenis. Ook gaat het over familie, trouw en verraad. Thema's waar iedereen wat mee kan. De oude versie zeer moeilijk leesbaar. Vaak onbegrijpelijk, maar het verhaal daarentegen is makkelijk te begrijpen, grappig en spannend.

Het is belangrijk dat wij verhalen als Mariken van Nieumeghen blijven lezen. Het is een belangrijk aandeel in onze literatuur en uit de middeleeuwen zijn maar heel weinig verhalen overgebleven. Door te lezen over en in de boeken uit onze geschiedenis leren we een beetje hoe de Nederlanders uit die tijd dachten en dit is belangrijk om te begrijpen omdat de Nederlandse geschiedenis dan tastbaarder wordt. En kennis over de vaderlandse geschiedenis heeft nog nooit iemand echt kwaad gedaan.